یکی از جالب‌ترین مواردی که بعد از اومدن فنلاند بهش برخوردم، موضوع حقوق و مالیات بود. چون با توجه به اینکه ما در ایران خیلی به مسئله مالیات توجه نمی‌کنیم و تقریبا وقتی درآمدی داریم، بدون کسری وارد حسابمون می‌شه، بعد از اومدن به فنلاند و دریافت اولین حقوقم و انجام کارهای مربوط به مالیات خیلی تعجب کردم. با اینکه می‌دونستم از قبل که در کشورهای دیگه مسئله مالیات خیلی مهم ولی نمی‌دونستم که انقدر! برای همین تصمیم گرفتم که این مطلب رو حالا بعد از حدود ۲ سال کار در اینجا بنویسم شاید مفید باشه برای کسایی که تصمیم دارن در آینده مهاجرت کنن.

اولین چیزی که باید بهش توجه کنید اینه که وقتی به شما کاری پیشنهاد می‌شه و می‌گن حقوقش x یورو است، به این معنی نیست که شما ماهیانه x یورو دریافت می‌کنید. اون مقدار حقوق که به شما اعلام می‌شه در واقع حقوق Gross یا قبل از کسر مالیات هست و برای اینکه این پول به حساب شما برسه، چند تا بلا سرش میاد. ولی برای اینکه توضیح بدم چه اتفاقاتی می‌افته باید اول توضیح بدم که سیستم مالیاتی اینجا چطور کار می‌کنه.

کارت مالیات

برای اینکه شما بتونید «درآمد» داشته باشید، باید «کارت مالیاتی» تون رو به کارفرما بدین تا بر اساس اون حقوق شما محاسبه و واریز بشه. کارت مالیات رو شما باید از سازمان مالیات (در فنلاند Vero) دریافت کنید. معمولا این کارت رو هر سال ژانویه دریافت می‌کنید و به کارفرماتون تحویل می‌دید. کارت مالیات رو می‌تونید از طریق تلفن، حضور در اداره مالیات و یا از اینترنت دریافت کنید. روندش به طور خلاصه به این صورته:

• هر سال ماه ژانویه برای دریافت کارت مالیات جدید اقدام می‌کنید
• هنگام پر کردن فرم مالیات، باید پیش‌بینی کنید که در طول اون سال (از ژانویه تا دسامبر) قراره چقدر درآمد داشته باشید. مثلا اگر حقوق شما ۵۰۰۰ یورو اعلام شده، شما باید مقدار کل درآمد اون سال (Annual Income) رو ۶۰۰۰۰ یورو وارد کنید در فرم.
• اطلاعات دیگه مثل وضعیت تاهل، شهر محل سکونت و … باید وارد بشه ولی معمولا به صورت پیش‌فرض اون اطلاعات پر شدن و لازم نیست کاری بکنید.
• سیستم بر اساس این داده‌ها یک کارت مالیات بهتون می‌ده و اون کارت رو به کارفرما می‌دین (معمولا یک برگ کاغذ یا فایل پی‌دی‌اف) و اون‌ها حقوق رو بر اساس اون کارت مالیات براتون واریز می‌کنن هر ماه.

حالا توی اون کارت مالیات چه اطلاعاتی نوشته شده؟ توی کارت مالیات ۲ تا عدد وجود داره:

1. درصد مالیات پایه: مثلا ۲۷٪. این مقدار مالیاتی هست که شما هر ماه از حقوقتون کم می‌شه به شرطی که درآمدتون هنوز از اون مقداری که برای اون سال اعلام کردید عبور نکرده باشه (مثلا شما ۶۰۰۰۰ یورو اعلام کردید ولی جمع درآمد شما از ژانویه تا اون ماه حقوق هنوز از ۶۰۰۰۰ بالاتر نرفته). معمولا اگر موقع دریافت کارت مالیات پیش‌بینی رو درست انجام بدید عبور نمی‌کنه و همین مقدار باقی می‌مونه مالیات تا آخر سال.
2. درصد مالیات اضافه: مثلا ۳۹٪. این درصد برای مازاد درآمد هست. مثلا اگر اتفاقی بیفته که درآمد شما از میزانی که اعلام کرده بودید (مثلا اون شصت هزار یورو) عبور کنه، برای میزانی که عبور کرده باید به جای ۲۷٪ اون درصد دوم رو پرداخت کنید که ۳۹٪ هست مثلا.

حالا در چه شرایطی ممکنه درآمد شما در اون سال با مقداری که اعلام کردید تفاوت داشته باشه؟ ممکنه شما کارتون رو عوض کنید و درآمد کار جدید بیشتر از کار اصلی باشه. مثلا اگر شرکت قبلی به شما ماهیانه ۵۰۰۰ یورو پرداخت می‌کرد و شما کارت مالیات رو برای ۶۰۰۰۰ یورو (۱۲ ضربدر ۵۰۰۰) دریافت کرده بودید، اگر شرکت جدید حقوقش ۵۵۰۰ یورو باشه، و شما ماه سپتامبر کارتون رو عوض کنید، اون شصت هزار یورو زودتر پر می‌شه و در واقع ۲۰۰۰ یورو از حقوق ماه دسامبرتون دیگه توی سقف مالیات اصلیتون جا نمی‌شه و شما باید اون درصد اضافه (مثلا اون ۳۹٪) رو برای اون ۲۰۰۰ یورو باقی پرداخت کنید (از حقوق آخرتون برای ۳۵۰۰ یورو مالیات ۲۷٪ و برای ۲۰۰۰ یورو مالیات ۳۹٪ پرداخت می‌کنید). حتی اگر کارتون رو هم عوض نکنید و در کار فعلی پاداش یا افزایش حقوق داشته باشید همین اتفاق می‌افته.

حالا برای اینکه این درصد بالای مالیات رو پرداخت نکنیم برای اون مقدار اضافه باید چی کار کنیم؟ دو تا کار می‌شه کرد:

1. ماه ژانویه وقتی دارید کارت مالیات می‌گیرید، پیش‌بینیتون رو بیشتر از مقدار درآمدتون در نظر بگیرید. مثلا اگر قراره اون سال ۶۰ هزار یورو درآمد داشته باشید، مقدار پیش‌بینی رو ۷۰ هزار یورو وارد کنید. اینطوری درصد اصلی مالیاتتون ۲-۳ درصد بالاتر از حد اصلی است ولی عوضش خیالتون راحت هست که اون سال حتی اگر ۱۰ هزار یورو هم بیشتر درآمد داشته باشید مالیاتتون هیچ فرقی نمی‌کنه و لازم نیست استرس داشته باشید. (حالت برعکسش رو پایین‌تر شرح می‌دم)

2. شما بعد از اینکه ماه ژانویه کارت مالیات رو گرفتید، تا قبل از ماه دسامبر می‌تونید هر زمان که دلتون خواست برید به سایت مالیات و پیش‌بینی اصلیتون رو تغییر بدید و یک کارت جدید بگیرید. ولی در این حالت درصد مالیات برای ماه‌های باقی مونده ممکنه بیشتر از ۲-۳ درصد بالا بره. چون این دقیقا مثل مورد اول هست، ولی در واقع شما اون ۲-۳ درصد اضافی که هر ماه از ژانویه بیشتر باید پرداخت می‌کردید رو قراره در ماه‌های باقی مونده یک جا پرداخت کنید. این اتفاق امسال برای من افتاد. پیش‌بینی من ماه ژانویه بهم درصد مالیات ۲۵٪ رو داده بود، ولی آخر سپتامبر رفتم پیش‌بینی رو ده هزار یورو بالاتر بردم و باعث شد که مالیات ۳ ماه آخر سال ۳۵٪ بشه! اگر از ژانویه پیش‌بینی رو ده هزار یورو بیشتر در نظر گرفته بودم، در واقع در طول کل سال همون مقدار مالیات رو پرداخت می‌کردم ولی چون تقسیم بر ۱۲ ماه می‌شد انقدر بهم فشار نمی‌اومد.

معمولا اینجا همه ترجیح میدن مورد اول رو انجام می‌دن و در کل حالت پیشنهاد شده همه است.

ولی اگر مثلا ماه ژانویه اعلام کنیم که ماه قراره ۶۰ هزار یورو درآمد داشته باشیم ولی در طول اون سال نه پاداش بگیریم و نه کارمون عوض شه و در نهایت درآمد کل سال ۵۰ هزار یورو بشه چی؟ ما در واقع در اون سال بابت ۱۰ هزار یورو درآمدی که نداشتیم مالیات پرداخت کردیم به دولت! یعنی مثلا حدود ۲۵۰۰ یورو در طول اون سال مالیات اضافی و بدون دلیل پرداخت کردیم که میتونست بیاد تو حسابمون ولی به جاش به دست دولت رسیده. اما! به همین سادگی شما پولتون رو که به سختی به دست آوردید از دست نمی‌دید:

معمولا ماه فوریه، سازمان مالیات یه نامه براتون می‌فرسته که در واقع کارنامه مالیاتی شما در سال قبله و توش نوشته شده که سال قبل چقدر درآمد داشتید دقیقا و چقدر مالیات پرداخت کردید. سه حالت می‌تونه وجود داشته باشه:

• شما دقیقا به اندازه درآمدتون مالیات پرداخت کردید.
• شما بیشتر از چیزی که اعلام کرده بودید درآمد داشتید و مالیات کمتر پرداخت کردید. در این حالت توی همون نامه یک قبض هم وجود داره که مقدار مالیات اضافه‌ای که باید پرداخت کنید رو بهتون می‌گه که پرداخت کنید و تا ماه ۱۱ اون سال وقت دارید. این اتفاق خیلی پیش نمیاد چون شما با توضیحاتی که قبلا دادم باید جلو همچین اتفاقی رو خودتون گرفته باشید.
• شما کمتر از میزانی که اعلام کرده بودید درآمد داشتید و در واقع مالیات اضافی پرداخت کردید. مثلا برای شما مینویسه که در طول سال ۲۰۱۵ شما ۲۵۰۰ مالیات اضافی پرداخت کردید و در آخر مینویسه که این پول رو ماه دسامبر به حساب شما واریز می‌کنیم! این دقیقا همون دلیلی هست که معمولا می‌گن بهتره پیش‌بینی درآمدتون بالاتر از درآمد اصلیتون باشه به دو دلیل یکی اینکه اگر درآمدتون بالاتر رفت مشکلی نداشته باشید و دوما اگر مالیات بیشتر پرداخت کردید، انتهای سال بعد به حسابتون واریز بشه که چون ماه دسامبر اینجا «عید» هست کلا و پس مونده مالیات رو همون حوالی عید کریسمس به حساب‌ها واریز می‌کنن، همه خیلی خوشحال می‌شن وقتی یه پول توجیبی حسابی از پس‌انداز مالیاتی سال قبلشون به حسابشون واریز می‌شه!

اینکه بین دریافت اون نامه و واریز باقی مونده انقدر فاصله است به این خاطره که توی اون نامه کارنامه مالیاتی شما، نوشته شده که اگر توی سال قبل خرج‌هایی کردید که برای کارتون بوده و بابتشون مالیات پرداخت کردید، اون خرج‌ها رو در جواب اون نامه اعلام (declare) کنید تا مالیاتی که براشون پرداخت کردید بهتون برگردونده (deduct) بشه. مثلا اگر هزینه سفر بین محل سکونت و محل کارتون در سال گذشته از ۷۵۰ یورو بیشتر شده باشه، مالیات اون مقدار اضافی رو بهتون برمیگردونن (چون بابت بلیط اتوبوس و بنزین و … حدود ۲۴٪ مالیات و عوارض پرداخت کردید) یا مثلا اگر برای «کار» در خونه یه کامپیوتر خریدید، مالیات اون رو بهتون برمی‌گردونن و چیزهایی مثل این که همشون رو توی سایت‌های مالیاتی توضیح می‌دن معمولا.

حقوق دریافتی

حالا شما فرض کنید کارت مالیات گرفتید و درصدی که توش نوشته شده هم ۲۷٪ هست که به نظرتون خیلی بد نیست. اما حقوقی که براتون ماهیانه واریز می‌شه باز هم بیشتر از این مقدار ازش مالیات کسر می‌شه. چرا؟ به این چند دلیل:

• اگر شرکت هزینه خاصی برای شما می‌کنه، مثلا پول تلفن یا اینترنت شما رو پرداخت می‌کنه، اون هزینه درواقع بخشی از درآمد شما محسوب می‌شه. مثلا اگر حقوقتون ۵۰۰۰ یورو هست، شرکت ۲۰ یورو پول ماهیانه تلفن و ۲۰ یورو پول ماهیانه اینترنت رو پرداخت می‌کنه برای شما، میزان حقوق شما در اون ماه ۵۰۴۰ یورو هست و نه ۵۰۰۰ یورو. در واقع مقدار اون Benefit ها به میزان درآمدتون اضافه می‌شه و شما باید اون‌ها رو در دریافت کارت مالیات هم لحاظ کنین. یعنی در واقع پیشبینی اون سال رو ۶۰۴۸۰ یورو در نظر بگیرید.
• از حقوق شما در فنلاند (و خیلی از کشورهای دیگه ولی با درصد متفاوت) حدود ۵.۷٪ هزینه بازنشستگی کم می‌شه ماهیانه. این پول رو هر ماه از حسابتون کم می‌کنن تا وقتی که ۶۵ سالتون بشه و اون موقع با این پول‌ها بهتون ماهیانه حقوق بازشستگی می‌دن. تا زمانی که در فنلاند کار و زندگی می‌کنید حق ندارید این مقدار رو پرداخت نکنید. ولی اگر زمانی خواستید برای همیشه از فنلاند برید، می‌تونید درخواست کنید تا این هزینه‌ها رو بهتون برگردونن
• از حقوقتون حدود ۱.۱۵٪ هم بیمه بیکاری کم می‌شه که اگر یه وقت کارتون رو از دست دادید تا چند ماهی بهتون حقوق بدن.

در نهایت اگر این عددا رو جمع کنید می‌بینید که مالیات ماهیانه ۳۴٪ می‌شه که از حققتون کسر می‌شه و باقیش براتون واریز می‌شه. مثلا اگر حقوقتون ۵۰۰۰ یورو باشه بعد از محاسبات بالا ۱۷۰۰ یورو مالیات و بقیه چیزها کم می‌شه و ۳۳۰۰ یورو به حسابتون واریز می‌شه. به این مقدار که در نهایت به دستتون می‌رسه می‌گن Net Income یا درآمد خالص.

اگر از درآمد خالص حدود ماهیانه ۱۰۰۰ یورو به طور میانگین هزینه اجاره رو کم کنید، حدود ۲۲۰۰ یورو برای زندگی و خرج‌هاتون باقی می‌مونه. البته تمام این‌ها با این فرض بود که میزان حقوق ۵۰۰۰ یورو در ماه باشه که این مقدار در فنلاند جزو درآمدهای خیلی بالا محسوب می‌شه و افراد متخصص همچین درآمدی دارن (مثلا کسی که در سنای فنلاند کار میکنه ممکنه ۷۰۰۰ یورو درآمد داشته باشه). میانگین درآمد شغل‌های عادی ۳۰۰۰ یورو (قبل از کسر مالیات) است که البته مالیات کم‌تری هم بابتشون پرداخت می‌شه طبیعتا. چون در فنلاند سیستم سوسیالیستی حاکم هست تقریبا هرچقدر درآمد بیشتری داشته باشی باید مالیات بیشتری پرداخت کنی و مالیات ثابت نیست.

در نهایت این نکته رو بگم که اعدادی که ازشون تو این مطلب استفاده کردم هیچکدوم واقعی نیستن و درآمد و مالیات یه شخص حقیقی رو نشون نمیدن. من فقط برای توضیح این موارد به صورت حدسی و حدودی یک سری محاسبات انجام دادم. مثلا ممکنه در واقعیت کسی که ۵۰۰۰ یورو حقوق میگیره بیشتر از ۲۷٪ مالیات پرداخت کنه. فقط اون هزینه بازنشستگی و بیمه بیکاری واقعی‌ان که البته اون هم تو کشورهای مختلف متفاوته.